Taith Campweithiau’r National Gallery: REMBRANDT

Saskia van Uylenburgh in Arcadian Costume (1635)

Roedd Rembrandt van Rijn (1606‐1669) yn byw yn ystod cyfnod llewyrchus iawn yn hanes Gweriniaeth yr Iseldiroedd, ar adeg pan oedd gan y weriniaeth reolaeth lwyr fwy neu lai dros fasnach yn Ewrop. Yn sgil y bwrlwm economaidd hwn, llwyddodd ymchwil wyddonol, gweithgareddau llenyddol a chelfyddydau gweledol i ffynnu.

Cychwynnodd Rembrandt ar ei yrfa fel arlunydd yn Leiden, ei ddinas enedigol, ond ar ddechrau’r 1630au symudodd i Amsterdam, sef dinas a oedd yn prysur wneud enw iddi’i hun. Fe’i denwyd yno yn rhannol gan yr addewid o gael comisiynau proffidiol gan ddosbarthiadau canol uwch llewyrchus y ddinas.

Roedd Saskia yn gyfnither i ddeliwr celf Rambrandt, sef Hendrick Uylenburgh, ac yn ystod ei flwyddyn gyntaf yn Amsterdam arferai Rembrandt fyw yn nhŷ Uylenburgh.

Rhannodd Rembrandt a Saskia eu bywydau am oddeutu wyth mlynedd, ac yn ystod y cyfnod hwnnw bu Rembrandt yn paentio Saskia yn ddi‐baid, mewn sawl gwedd. Rhoddodd Saskia enedigaeth i bedwar plentyn, ond dim ond un ohonynt, sef Titus, a oroesodd fabandod. Bu farw Saskia rai misoedd yn unig ar ôl geni Titus. Crëwyd y paentiad hwn cyn i’r gyfres drasig hon o ddigwyddiadau ddod i ran y ddau, yn yr un flwyddyn ag y clywsant eu bod yn disgwyl eu plentyn cyntaf.

Gyda golau cryf o’r chwith, gwelir merch ifanc yn sefyll o’n blaen yn llawn hunanfeddiant a hyder. Mae hi’n syllu ar rywbeth yn y pellter, ac mae golwg synfyfyriol a llawn disgwyliad ar ei hwyneb. Mae ei gwisg yn gywrain: ffrog werdd lachar gyda bodis byr, tynn, gyddflin isel a llewys llawn ymchwydd, a cheir brodwaith euraid sy’n disgleirio yn y golau. Mae torchau o flodau mân yn addurno’i gwddf a’i phen, ac yn goron ar y cwbl ceir sbrigyn o ferywen. Caiff ei gwallt ei orchuddio gan fêl werdd. Yn ei llaw dde gwelir ffon â thendrilau eiddew wedi’u cordeddu o’i hamgylch; yn ei llaw chwith ceir tusw toreithiog o flodau, ac yn eu plith gwelir carnasiwns, melyn Mair, blodau’r llefrith, blodau ymenyn a thiwlipau.

Gan fod y ferch yn debyg i’r paentiadau a’r lluniau eraill a wnaeth Rembrandt o Saskia, y farn draddodiadol oedd mai priodferch ifanc Rembrandt oedd hi. Ond mae’r ffaith fod Rembrandt wedi’i phaentio mewn gwisg mor gywrain, gyda blodau a gwyrdd‐ddail, yn peri inni ofyn: ai gwir bortread o Saskia yw hwn, ynteu a wnaeth Rembrandt ddefnyddio Saskia fel model ar gyfer creu delwedd o rywbeth arall?

Gyda’i ddull gofalus o ddarlunio blodau a dail, mae paentiad Rembrandt yn dathlu harddwch byd natur. Mae ysblander gwyrddlas Saskia yn adlewyrchu’r diddordeb eang a oedd gan gyfoeswyr Rembrandt yn yr hyn a elwir yn Arcadia. Yn ôl y chwedlau a gâi eu hadrodd gan feirdd yr Hen Roeg a’r Hen Rufain, roedd Arcadia yn lle gwledig a diarffordd, heb ei ddifetha gan lygredigaeth gwareiddiad, lle arferai bugeiliaid, nymffau a lled‐dduwiau fyw mewn cytgord gyda natur. Roedd Arcadia a’i themâu bugeiliol yn eithriadol o boblogaidd yng nghymdeithas yr Iseldiroedd yn ystod yr ail ganrif ar bymtheg, a châi hyn ei adlewyrchu mewn dramâu llwyfan hefyd, yn ogystal â phaentiadau (fel y gwelir yn y llun isod).

Rhoddwyd sawl teitl i’r paentiad hwn. Yn ôl rhai mae’n darlunio Fflora, sef duwies Rufeinig y Gwanwyn; dywed eraill ei fod yn darlunio’r fugeiles ddelfrydol, wedi’i gwisgo mewn dillad Arcadaidd. Mewn gwirionedd, nid yw’r ddau syniad hyn, nac unrhyw syniad arall, o angenrheidrwydd yn annibynnol ar ei gilydd. Efallai fod Rembrandt wedi mynd ati’n ymwybodol i ddefnyddio traddodiadau gwahanol, gan greu amwysedd bwriadol yn y gwaith terfynol. Câi Rembrandt ei gyfareddu gan wisgoedd, a thrwy gydol ei yrfa dewisodd baentio nifer o’i fodelau mewn dillad theatraidd, hanesyddol, a dychmygol hyd yn oed. Trwy wneud hynny, llwyddodd i ryddhau ei bwnc o hualau’r dull portreadu caeth, gan gyfleu rhywbeth mwy haniaethol: syniad, awyrgylch neu deimlad.

Gwisgwch fwgwd

Mae croeso i chi alw i mewn i ymweld â ni yn ystod ein horiau agor, ond mae’n bosib y bydd yna giw os byddwn ni hyd at ein capasiti.

Rydyn ni felly’n cynghori defnyddio ein system archebu AM DDIM yma i osgoi ciwio a bwcio slot ymweld o awr.